Quy định pháp lý về an toàn lao động trong xây dựng công nghiệp 2025: Trách nhiệm thuộc về ai?

Khi tai nạn xảy ra, câu hỏi lớn nhất luôn là: "Trách nhiệm pháp lý thuộc về ai?" Luật pháp năm 2025 đã quy định rất chặt chẽ về vấn đề này, không còn chỗ cho sự mập mờ. Việc hiểu rõ trách nhiệm không chỉ để đối phó khi có sự cố, mà là để chủ động phòng ngừa, bảo vệ con người và tài sản.

Tại sao an toàn lao động trong xây dựng công nghiệp lại phức tạp?

Khác với xây dựng dân dụng, xây dựng công nghiệp có những đặc thù riêng:

• Quy mô lớn: Thi công trên diện tích rộng, nhiều hạng mục đan xen.
• Thiết bị phức tạp: Cẩu tháp, máy xúc, xe nâng hàng, và các hệ thống cơ điện (M&E) phức tạp.
• Làm việc trên cao: Lắp dựng kết cấu thép, mái tôn ở độ cao lớn.
• Nhiều nhà thầu: Thường có một tổng thầu và rất nhiều nhà thầu phụ cùng làm việc.

Chính sự phức tạp này đòi hỏi một hệ thống quản lý an toàn lao động (ATLĐ) bài bản, và luật 2025 siết chặt điều này.

Những điểm mới trong quy định ATLĐ 2025

Luật 2025 tập trung vào việc "cá nhân hóa" trách nhiệm và nâng cao tiêu chuẩn năng lực:

1. Siết chặt chứng chỉ huấn luyện ATLĐ: Mọi công nhân, kỹ sư, và cả cấp quản lý vào công trường đều phải có chứng chỉ huấn luyện ATLĐ phù hợp với vị trí công việc.
2. Yêu cầu khắt khe về kiểm định máy móc: Các thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt (như cẩu, vận thăng) phải được kiểm định định kỳ và có hồ sơ lý lịch rõ ràng.
3. Tăng cường vai trò của giám sát an toàn: Người làm công tác giám sát an toàn (Safety Officer) phải có chứng chỉ hành nghề và có quyền tạm dừng thi công nếu phát hiện nguy cơ mất an toàn.

Phân định rõ trách nhiệm pháp lý về an toàn lao động 2025

Đây là nội dung quan trọng nhất. Khi sự cố xảy ra, cơ quan chức năng sẽ truy cứu trách nhiệm dựa trên chuỗi sau:

1. Trách nhiệm của Chủ đầu tư

Chủ đầu tư không thể "khoán trắng" an toàn cho nhà thầu. Trách nhiệm của chủ đầu tư bao gồm:

• Lựa chọn nhà thầu: Phải kiểm tra và đảm bảo nhà thầu được chọn có đủ năng lực về ATLĐ, có hệ thống quản lý an toàn đạt chuẩn.
• Phê duyệt Kế hoạch An toàn: Phải xem xét và phê duyệt kế hoạch tổng thể về ATLĐ mà nhà thầu chính trình lên.
• Giám sát chung: Có quyền (và trách nhiệm) giám sát việc tuân thủ ATLĐ của tổng thầu trong suốt quá trình thi công.

2. Trách nhiệm của Nhà thầu chính (Tổng thầu)

Đây là đơn vị chịu trách nhiệm toàn diện và cao nhất về an toàn trên toàn bộ công trường.

• Lập kế hoạch: Phải lập kế hoạch ATLĐ chi tiết cho toàn bộ dự án.
• Cung cấp trang thiết bị: Đảm bảo 100% người lao động được cung cấp đầy đủ trang bị bảo hộ cá nhân (PPE) đạt chuẩn.
• Tổ chức huấn luyện: Phải tổ chức huấn luyện ATLĐ đầu vào (safety induction) cho tất cả mọi người (kể cả khách) trước khi vào công trường.
• Quản lý nhà thầu phụ: Đây là trách nhiệm mấu chốt. Nhà thầu chính phải chịu trách nhiệm về mọi vi phạm an toàn của nhà thầu phụ. Một nhà thầu xây dựng công nghiệp chuyên nghiệp luôn có một đội ngũ an toàn riêng để giám sát chéo các nhà thầu phụ.

3. Trách nhiệm của Nhà thầu phụ

• Tuân thủ tổng thầu: Phải tuân thủ tuyệt đối mọi quy định an toàn mà nhà thầu chính đã đề ra.
• Trách nhiệm trực tiếp: Chịu trách nhiệm trực tiếp trong việc huấn luyện và cung cấp bảo hộ cho công nhân của mình.
• Báo cáo: Phải báo cáo ngay cho nhà thầu chính mọi nguy cơ hoặc sự cố xảy ra.

4. Quyền và nghĩa vụ của Người lao động

• Nghĩa vụ: Tuân thủ quy trình, sử dụng đúng PPE, không làm việc khi có chất kích thích.
• Quyền (Rất quan trọng): Người lao động có quyền từ chối làm việc và rời khỏi nơi làm việc nếu thấy rõ có nguy cơ trực tiếp đe dọa tính mạng, sức khỏe của mình (và phải báo cáo ngay).

Hậu quả pháp lý khi vi phạm quy định ATLĐ 2025

Vi phạm ATLĐ không chỉ là rủi ro đạo đức, mà còn là rủi ro pháp lý nặng nề:

• Phạt hành chính: Mức phạt tiền năm 2025 rất cao cho các hành vi như không trang bị PPE, không huấn luyện an toàn, hoặc sử dụng máy móc hết hạn kiểm định.
• Đình chỉ thi công: Công trình có thể bị yêu cầu tạm dừng toàn bộ hoạt động để khắc phục vi phạm, gây thiệt hại lớn về tiến độ.
• Truy cứu trách nhiệm hình sự: Nếu xảy ra tai nạn nghiêm trọng (gây chết người hoặc thương tật nặng), người quản lý trực tiếp (của nhà thầu) và thậm chí là đại diện pháp luật của doanh nghiệp có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về "Tội vi phạm quy định về an toàn lao động".

Tóm lại, an toàn lao động 2025 là một mạng lưới trách nhiệm liên đới. Trong đó, nhà thầu chính đóng vai trò hạt nhân. Việc xây dựng một hệ thống quản lý dự án chặt chẽ, đặt an toàn lên hàng đầu, không còn là một lựa chọn, mà là một yêu cầu bắt buộc.

Đừng bao giờ đánh cược tính mạng con người và tương lai pháp lý của doanh nghiệp. Hãy lựa chọn các đối tác, nhà thầu có cam kết rõ ràng và hệ thống quản lý an toàn bài bản. Nếu bạn cần một giải pháp trọn gói, các đơn vị cung cấp dịch vụ xây dựng nhà xưởng chuyên nghiệp sẽ đảm bảo mọi khía cạnh từ thiết kế, thi công đến an toàn lao động đều tuân thủ pháp luật.